Баруун тархиа хөгжүүл

  Баруун тархиа хэрхэн зүүн тархи шигээ болгон хөгжүүлэх вэ?
"Цоо шинэ ухаан буюу мэдээллийн эринээс шинэ санааны эрин рүү шилжихүй" номны зрхиогч Даниель Пинк үүнийг ингэж тайлбарлаж байна. Үүнд:
  Эрдэмтэд Мэйсон Диксоны мэдрэлийн шугам бидний тархийг баруун зүүн хэсэг болгон хуваадгийг нэгэнтээ тогтоожээ. Тэгээд сүүлийн 10 жил тархины хоёр хэсэг үүрэг хариуцлагаа хэрхэн хувааж авдагийг соронзон долгионы тусламжтайгаар нарийн судалж чаджээ. Тархины зүүн тал нь дараалал, үг болон дүн шинжилгээ зэргийг хариуцдаг бол баруун тархи нь утга, сэтгэл хөдлөл, нэгтгэн дүгнэх зэргийг хариуцдаг ажээ. Саяханыг хүртэл сургууль, ажил, бизнес дээрхи бидний амжилт зүүн тархины нөлөөгөөр ихэвчлэн явагдаж байж. SAT-ийн шалгалт өгч CPA-ээр үнэлэгддэг бидний амжилт шугаман, логик, аналитик авъяас чадвар дээр тулгуурлан бий болдог. Өдгөө эдгээр чадварууд нь амин чухал хэвээр байгаа боловч хангалттай хэмжээнд байж чадахаа больжээ. Сонголтоор чадарлүүлж, өгөгдлөөр үерлэж, аутсорсингоор төгссөн энэ ертөнцөд баруун тархины чадвар болох гоо зүйн мэдрэмж, хүлээцтэй байдал зэрэг нь илүү үнэлэгдэх бололтой. Гадаадынхан зүүн тархины ажлыг илүү хямдаар хийх боллоо. Бид Америкчууд баруун тархины ажлаа сайн хийх хэрэгтэй хэмээн Пинк өгүүлэв. Тэрээр цааш нь:

  Өнгөрсөн зуунд машин техник хүний булчин шөрмөсийг орлож чадна гэдгийг харуулсан. Энэ зуунд технологи хүний зүүн тархиараа хийдэг ажил болох дэс дараалалтай тооцоолон бодох ажлыг хамгийн өндөр ОИ-тэй хүнээс ч хурдан, найдвартай, нарийвчлалтайгаар хийж чадна гэдгийг нотлож байна. 

  Энэ шинэ эринд дасан зохицож амьдрах гэж байгаа бол бид "сайн үзэл баримтлал", "сайн мэдрэмж"-ээ хөгжүүлэх шаардлагатай. "Сайн төсөөлөл" гэдгээр урлагийн болон сэтгэл хөдлөлийн гоо сайхныг хүлээж авах чадвараа хөгжүүлж дэлхий ертөнцөд дутагдаж байсан зүйлийг нь олж нээж илрүүлэхийг хэлж байна. Харин "сайн мэдрэмж" бол хүмүүсийн хоорондын харилцааны үр дүнд таашаал олж авах чадвар зэргийг илэрхийлнэ. Эдгээр чадваруудыг хөгжүүлнэ гэдэг тийм ч амар бус. Эдгээр чадварууд бол хүнд байгалиас заяасан ерөнхий зүйл юм.
  Гэхдээ яаж баруун тархиа хөгжүүлэх вэ? Баруун тархиа хөгжүүлэх ганц арга бол дуртай зүйлээ хийж түүнийгээ мэдрэх юм. Энэ бол тийм ч амархан давтагдаж, автоматжуулж, аутсорсинг хийж болдоггүй зүйл. Пинк үүнийг "хүмүүсийн дотоод сэтгэлээсээ хийдэг зүйлс одоо бидэнд дутагдаж байгаа энэ чадварыг нөхөж чадна. Харьцангуй цөөхөн хүн үнэн сэтгэлээсээ хүсэж нягтлан бодогч болдог. Харин энэ үнэн сэтгэлээсээ гэдэг ойлголт бол дизайнер ч бай, үлгэр яридаг хүн ч бай, зөвлөх зөвлөгч ч бай хэний ч хувьд шинийг сэтгэж зохион бүтээхэд дурлах гол хүчин зүйл нь болдог. Долоо хоногийн амралтын өдрүүдэд нягтлан бодогч гараждаа суугаад усан будгаар зураг зурах тохиолдол зөндөө бий. Жүжиг, дуурь чөлөөт цагаараа бичдэг хуульчид ч зөндөө. Гэхдээ би чамд амралтынхаа өдрөөр хүний татварын тайланг хобби болгон гаргаж өгдөг барималч хэзээ ч олдохгүй гэдэг дээр бол баталгаа өгч чадна шүү. Өөрөөр хэлбэл хүмүүсийн эдийн засгийн хэрэгцээнээс болж хийдэг зүйл болон дуртайдаа хйидэг зүйлсийнх нь хооронд мэдэгдэхүйц ялгаа гарч ирдэг. Ийм учраас эцэг эх чинь эсвэл анги даасан багш чинь чамайг төгсөхөд "дуртай зүйлээ хий" гэж хэлбэл хий дэмий чихийг чинь хуурч байна гэж битгий бодоорой. Тэд чамд энэ шинэ эринд тэсэж үлдэх аргыг чинь зааж өгч байгаа юм шүү" хэмээн хэлсэн юм.

Томас Л.Фрийдман "Дэлхий бөөрөнхий биш"

Сергей Третьяков

ОХУ-ын Гадаад тагнуулын албанд өндөр албан тушаал хашиж байх үедээ АНУ-ын талд урван очсон хурандаа Сергей Третьяковын дурьдатгалаар бичсэн “Оросын тагнуулч” номд “1990-ээд оны үед ЗХУ задарч Украйн 1320 ширхэг цөмийн хошуу залгамжлан авсан байна. Тэднийг эргүүлж өгөхийг ОХУ хүссэн боловч Украйны анхны Ерөнхийлөгч Леонид Кравчук татгалзсан. Кравчук тэднийг эдийн засгийн тусламж авахдаа ашиглана гэж тооцож байсан ажээ. Тухайн цаг үед тусгаар тогтносон Бүгд Найрамдах улсууд Москватай зөрчилдсөн олон асуудалтай байсны нэг нь энэ байж л дээ. Тэд Москватай харьцахаас илүү илэн далангуй нээлттэйгээр АНУ болон барууны орнуудтай харилцаж байлаа. “Кремль” ГТА-аар дамжуулан Украйны АНУ болон барууны орнуудын хоорондын харьцааг сонирхож байв. 1992 оны хавар Канад дахь товчлогчийн байгууллагын нэгэн ажилтан Сергейгээс судалж байгаа хүнээ элсүүлэн авах зөвшөөрөл хүссэн байна. Тэр ажилтныг Виталий Доморацки гэдэг бөгөөд нууц нэр нь “нөхөр Юргис” гэдэг байв. Виталий ЭСЯ-ны Консулын хэлтэст дэд консулаар ажиллаж байсан боловч үнэн хэрэгтээ ГТА-ны гадаад сөрөх тагнуулын чиглэлд ажиллаж байлаа. Канад бол АНУ-ын адил цагаачдын орон билээ. Украйнаас ирсэн сая сая цагаачид байдаг бөгөөд тэд Канадад долоод орох томоохон үндэстэнд тооцогдоно. Жилийн өмнө Доморацки Оттавад болсон Украйны цагаачдад зориулсан нэгэн хүлээн авалтан дээр Канадын Парламентын гишүүн Алекс Киндитэй уулзаж танилцсан ажээ. Алекс Кинди нь 1930-аад онд Польшийн Варшав хотод төрсөн Канадад цагаачлан ирсэн Украйн гаралтай хүн байв. Тухайн хүлээн авалтан дээр Кинди дараагийн сонгуульд зориулж хөрөнгө босгох бодолтой байгаа тухайгаа ярьжээ. Киндигийн дараагийн сонгуульд мөнгө шаардлагатай байгаа талаар өөр бусад эх сурвалжаас ч Сергейд мэдээ авагджээ. Доморацки Киндид мөнгө шаардлагатай байгаа учраас элсүүлэн авч болох юм гэж үзжээ. Сергей нөхцөл байдлын талаар төвд хэд хэдэн илтгэл бичсэний эцэст Киндид ойртох зөвшөөрөл авч чадлаа. Тэд Доморацкиг Киндитэй уулзуулж өөрөө хувиасаа өгч байна гэж тайлбарлаад 10 мянган ам долларыг түүний дараагийн сонгуульд зориулж хандивлуулахаар шийдвэрлэв. Кинди хандив авсан талаараа нийтэд зарлах ёстой гэхдээ үүнийг найзаасаа авсан гээд хэлчхэж болох байв. Үнэн хэрэгтээ Канадын парламентын ямар ч гишүүн Оросын дипломатч ч байна уу тагнуулч ч байна уу ялгаагүй гадаадын иргэдээс мөнгө авах ёсгүй байв. Тэр бүү хэл хэтрүүлж хэлбэл Доморацкиг Оттавагийн нохой хүртэл гадаад тагнуулын ажилтан гэж мэддэг байлаа. Канадын парламентын гишүүнийг судалж элсүүлэхээр зорих явдал нь маш эрсдэлтэй үйл ажиллагаа байлаа. Тухайн нөхцөл байдал ч ихээхэн амаргүй байсан юм.  Сергей болон тэдний ажилтнуудын төлөвлөсөн ёсоор Доморацки Киндиг өдрийн хоолонд урьж хоолны төгсгөл үед өнөөх мөнгө өгөх ёстой байв. Төв энэ төлөвлөгөөг баталсан бөгөөд ганцхан шаардлага тавьсан нь уулзалтын бүх үеийн яриаг дуу бичигчээр хуулбарлан авах явдал байлаа. Төв уулзалтын бичлэгийг хийхийг шаардсан нь нэгд баримт нотолгоотой болж дараа нь Киндиг дуулгаваргүй байвал сүрдүүлэх хоёрт үнэхээр элсүүлэлт болсон эсэхэд итгэлтэй байхыг хүссэн байна. Сергей Доморацкид 100-ын дэвсгэртээр 10000”   ам доллар багтахуйц түрийвч олж авах үүрэг өглөө. Мөнгө Москвагаас дипломат шуудангаар ирлээ. Мөнгийг түрийвчинд хийж түрийвчийг энгэрээсээ гаргаж ширээн дээр гулсуулан буулгах сургуулилалт хийсний дараа техникийн мэргэжилтэн түрийвчин дээрх хурууны хээг арилгалаа. Доморацки Киндигийн хувийн утасруу залгаж Гатиню Паркийн ойролцоо байрлах ресторанд өдрийн хоол идэхээр урилаа. Тэдний уулзах рестораны нэрийг “Лес тулипес” гэдэг. Болзоот өдрийн өглөө Доморацки төлөвлөгөө ёсоор явж уулзалдав. Түүний хийсэн бичлэгт тэдний яриа маш тод бичигдсэн байв. Доморацки яг л дадлага хийж байсантайгаа адилаар түнтийтэл нь чихсэн мөнгөтэй түрийвчээ гулгуулан ширээн дээр гаргаж тавьсан байна. Бичлэгт орсноор Кинди мөнгөтэй түрийвчийг үзсэн бололтой өө үгүй дээ үүнийг би авч чадахгүй гэж хэлж байгаа нь бичигджээ. Харин түүний хариуд Доморацки тийм ээ та авч чадна учир нь бидэнд Канад, Украйны харилцааг дахин сэргээж хөгжүүлэхэд таны хувь нэмэр асар их шүү дээ. Тань шиг хүн парламентад бидэнд их хэрэгтэй гэх мэтээр ухуулж гарчээ. Эцэст нь Кинди “за яах вэ” гэх агшинд нь Доморацки түрийвчээ самбаачлан түлхэж түүнд ойртуулж өгснөөр тэр авч орхив. Сергей бичлэгийн эх хувийг болоод бичгээр гаргасан тэмдэглэлийн хамт төвд илгээлээ. Киндид “Грей” гэх нууц нэр өгсөн байна. Удалгүй төвөөс эцэс төгсгөлгүй мэдээллийн захиалгаар тэрнийг дарж эхэлжээ. Мэдээж хэрэг төв Канадын парламент болон засгийн газартай холбоотой мэдээлэл, мөн Украйны Засгийн газар барууныхантай хэрхэн харьцаж, ямар гэрээ, хэлэлцээр хийж байгаа талаар мэдэхийг хүсэж байсан. Кинди нь Украйны төрийн дээгүүр албаны хүмүүстэй өргөн харилцаатай байсан бөгөөд тэдний урилгаар Киевд айлчилдаг байжээ” хэмээн бичсэн байдаг. Дээрх баримтаас Та бүхэн гадаадын тусгай албад боломжтой бүхий л зам сувгаар ажилладаг бөгөөд сүүлийн үед улс төрөөр дамжин нууц мэдээ, мэдээлэл олж авах үзэгдэл ихээхэн гарах болсныг ажиглаж болно. Энэ мэт сонгуулийн үйл ажиллагаанд зарцуулагдах хөрөнгө хайсан, сонгуулийн үйл ажиллагаандаа зарцуулсан хөрөнгийнхөө эх сурвалжийг тайлбарлаж чадахгүй, хүсэхгүй улс төрчид манай оронд ч ихээхэн байдгийг бодож үзнэ биздээ.