Захидал харилцааны хяналт

Тагнуулын ажиллагааны арга, заль мэх, төрөл хэлбэр, хүч, хэрэгсэл нь цаг үеийн шаардлагатайгаа нөхцөлдөн баяжин боловсронгуй болсоор байв. Үүний нэгэн илэрхийлэл нь сөрөх тагнуулын мэдээ, баримт сэлт олж авах арга болох захидал харилцааны хяналтыг буй болгосон явдал юм. Захидал харилцааг хянах аргыг анх Македоны Александр санаачилсан гэдэг. Персийн Дария хааны эсрэг аян дайны өдрүүдэд цэргийн бие бүрэлдэхүүнийх нь сэтгэл санаа нэг л дундуур байгааг мэдэрч, учрыг олохоор шийджээ. Тэрээр эцэг, эх, ойр дотныхондоо захидал бичихийг хориглосон тушаалаа /аян дайнд мордохынхоо өмнө тушаалыг гаргажээ/ хүчингүй болгосон байна. Цэргүүд ч гэр орондоо захидал бичиж тэдгээрийг хүргэхээр авч явсан элчийг замаас нь нууцаар буцаан ирүүлж, захидлуудыг нарийвчлан судалснаар армийнхаа бэлэн байдалд оршиж байсан дутагдал, дайчдын сэтгэлийг зовоож буй асуудал, тэдгээрийн шалтгаан, хаан эзний зарлигийг эсэргүүцсэн яриа өгүүлэл, гаргагчдыг тогтоон шаардлагатай арга хэмжээ авчээ. Ингэж захидал харилцааны хяналтын аргын эх үүсэл тавигджээ. 

А.Алтанхуяг "Туршуулч" 2002 он. 15 тал.